Τα ελλείμματα δέρματος στο πρόσωπο δημιουργούνται συνηθέστερα μετά από την χειρουργική εκτομή νεοπλασιών, ή καλοήθων βλαβών, σοβαρούς τραυματισμούς και σπανιότερα από αποσπαστικά τραύματα, εγκαύματα ή άλλες αιτίες. Πρόκειται για τραύματα τα οποία δε μπορούν να επουλωθούν με απλή σύγκλειση και χρίζουν ιδιαίτερης πλαστικής αποκατάστασης. Η πλαστική χειρουργική διαθέτει μία σειρά από εναλλακτικές χειρουργικές τεχνικές, οι οποίες μπορούν να προσφέρουν την απαιτούμενη δερματική κάλυψη. Εναπόκειται όμως στην εμπειρία, δεξιότητα και φαντασία του πλαστικού χειρουργού, να επιλέξει τη μέθοδο, που σεβόμενη τις αισθητικές μονάδες του προσώπου, θα έχει το καλύτερο λειτουργικό και αισθητικό αποτέλεσμα.
Στόχος της αποκάταστασης των δερματικών ελλειμμάτων προσώπου είναι η επίτευξη ενός λειτουργικού και αισθητικού αποτελέσματος, όσο το δυνατόν κοντινότερο στην πρότερη εικόνα του ασθενούς.
Βασικό στοιχείο στην επιλογή της τεχνικής και της χρονικής περιόδου της αποκατάστασης αποτελεί η αιτία δημιουργίας του ελλείμματος (π.χ. καλόηθες ή κακόηθες μόρφωμα, έγκαυμα, τραυματισμός, συστηματική νόσος, κ.α.). Επίσης, πολύ σημαντικό είναι να λαμβάνεται υπόψην και ο παράγοντας "ασθενής". Ο ιατρός πρέπει να γνωρίζει το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, αν υπάρχουν συνοδές παθήσεις, ποιες οι ανατομικές παραλλάγες του(πάχος και ποιότητα δέρματος, γηριατρική εμφάνιση ρινός, χρήση οπτικών βοηθημάτων), αν λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, σε ποιο βαθμό μπορεί να κατανοήσει πολύπλοκα σχέδια αποκατάστασης, ποια η δυνατότητα του να απουσιάσει από την εργασία του, αν δύναται να ανταποκριθεί σε πολλαπλές και συχνές ιατρικές επισκέψεις, κ.ά.
Τρόποι αποκατάστασης δερματικών ελλειμμάτων
Η σύγκλειση και αποκατάσταση ενός ελλείμματος στην προσωπο-τραχηλική χώρα μπορεί να επιτευχθεί με τους εξής τρόπους:
· Επούλωση κατά δεύτερο σκοπό
· Συρραφή κατά πρώτο σκοπό
· Ελεύθερο δερματικό μόσχευμα (μερικού ή ολικού πάχους)
· Κρημνοί
· Προθέσεις
Πιο αναλυτικά:
• Με επούλωση κατά δεύτερο σκοπό: Στην περίπτωση αυτή το δερματικό έλλειμμα δεν ανακατασκευάζεται, αλλά επουλώνεται με τον χρόνο. Βασική προϋπόθεση για να επιλεχθεί η φυσική επούλωση είναι να μην υπάρχει εκτεθειμένος χόνδρος ή οστό και παρουσία περιχονδρίου ή περιοστέου αντίστοιχα. Μεγάλη σημασία για την επιτυχία της επούλωσης δέρματος είναι η καθημερινή φροντίδα του ελλείμματος με αντιβιοτικές ή και αναπλαστικές αλοιφές, επιδέσμους, τακτικούς και επιμελείς καθαρισμούς, κ.ά.
• Με συρραφή κατά πρώτο σκοπό: Σε αυτή την περίπτωση το έλλειμμα συρράφεται μετά από χειρουργική κινητοποίηση των ορίων του. Τάση (τέντωμα) στην συρραφή μπορεί να ασκηθεί στον υποδόριο ιστό, αλλά ποτέ στο δέρμα. Σε κανένα τραύμα, έλλειμμα ή χειρουργική τομή δεν πρέπει να ράβεται το δέρμα υπό τάση (όταν είναι τεντωμένο). Για να επιτευχθεί το παραπάνω πρέπει η αναλογία μήκος/ πλάτους του ελλείμματος να είναι 2,5/1 ή και περισσότερο.
• Με ελεύθερο δερματικό μόσχευμα (μερικού ή ολικού πάχους): Το ελεύθερο δερματικό μόσχευμα είναι δέρμα που αφαιρείται από άλλο μέρος του σώματος (δότρια περιοχή) και συρράφεται στο έλλειμμα. Το ελεύθερο δερματικό μόσχευμα δεν περιέχει υποδόριο ιστό, αλλά αποτελείται αποκλειστικά από επιδερμίδα και χόριο. Ανάλογα με το αν το δερματικό μόσχευμα περιέχει όλη ή τμήμα της στοιβάδας του χορίου, χωρίζεται σε ολικού ή μερικού πάχους αντίστοιχα. Η λήψη μερικού πάχους ελεύθερου δερματικού μοσχεύματος γίνεται με χρήση δερμοτόμου και δεν χρειάζεται ανακατασκευή της δότριας περιοχής.
• Με κρημνούς: Οι κρημνοί αποτελούν μετατόπιση ιστού από κοντινή ή απομακρυσμένη περιοχή και συρραφή του ιστού αυτού στο έλλειμμα. Χωρίζονται βάση αγγείωσης σε αγγειούμενους ή ελεύθερους κρημνούς. Αγγειούμενοι είναι οι κρημνοί που διατηρούν την αγγείωσή κατά την μετατόπιση τους και ελεύθεροι ονομάζονται οι κρημνοί που η αγγείωσή τους διακόπτεται πλήρως κατά την μεταφορά τους και ανακατασκευάζεται μέσω αγγειακής αναστόμωσης στην περιοχή του ελλείμματος. Πιο συχνός ελεύθερος αγγειούμενος κρημνός στην περιοχή κεφαλής - τραχήλου είναι ο κερκιδικός κρημνός (δηλαδή από το εσωτερικό του βραχίονα). Οι κρημνοί μπορεί επίσης να χωριστούν βάση της αιμάτωσής τους σε τυχαιοποιμένους και συγκεκριμένης αγγείωσης. Συγκεκριμένης αγγείωσης είναι οι κρημνοί που αιματώνονται από συγκεκριμένο αγγείο. Κλασσικό παράδειγμα κρημνού συγκεκριμένης αγγείωσης στην περιοχή του προσώπου είναι ο μετωπιαίος κρημνός (αιμάτωση από την άνω τροχηλιακή αρτηρία). Μια άλλη κατηγοριοποίηση των κρημνών είναι ο τρόπος μετατόπισής τους. Εδώ συναντούμε συνήθως περιστροφικούς και προωθητικούς κρημνούς. Κλασσικό παράδειγμα περιστροφικού κρημνού είναι ο δίλοβος (bi-lobe flap) κρημνός που χρησιμοποιείται πολύ στην περιοχή του προσώπου.
• Με προθέσεις: Οι προθέσεις είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στην αποκατάσταση ελειμμάτων προσωπο-τραχηλικής χώρας, κυρίως σε περιπτώσεις ολικής ρινεκτομής ή αφαίρεσης του πτερυγίου του ωτός, λόγω επιθετικών καρκίνων της περιοχής με υψηλά ποσοστά τοπικής υποτροπής ή/ και μικρό προσδόκιμο επιβίωσης του ασθενούς.